مروری بر تحولات بهسازی مسکن روستایی و چشم اندازآتی

نوع نیاز روستاها به مسکن با آنچه شهرها به آن نیازمندند متفاوت است. در حالی‌که در شهرها مهم‌ترین وجه برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات معطوف به رفع کمبود مسکن و عمدتاً مبتنی بر ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضاست، مشکل اصلی در روستاها عرضه و تقاضا و کمبود آن نیست. به بیان دیگر مهم‌ترین چالشی که مسکن روستایی با آن مواجه بوده ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا نیست بلکه وجود پدیده بد مسکنی ناشی از فقدان استحکام مناسب، فرسودگی، آلودگی‌های بهداشتی ناشی از تداخل فضاهای زیستی و معیشتی درون خانه؛ و در عین حال برخورداری خانه از ارزش‌هایی چون طراحی متناسب با شیوه زیست و معیشت، بوم آوری، برخاستن از مکان و بستر محیط طبیعی می‌تواند باشد. در این راستا طی 4-3 دهه اخیر اقداماتی در جهت رفع معضلات فوق صورت گرفته که تبیین و تحلیل آن‌ها و بهره‌مندی از بازخورد نتایج شان در برنامه‌های موجود و جهت گیری مناسب سیاست‌ها و برنامه‌های آتی ضرورت پیدا نموده است. این مقاله از طریق بررسی و تحلیل مسکن روستایی در گذشته و وضع موجود به‌دنبال روشن نمودن جهت گیری مناسب سیاستگذاری تأمین مسکن روستایی کشور است. بخش اول مقاله به مقدمه‌ای در مورد ضرورت توجه به مسکن در روستاهای ایران و بررسی ویژگی‌های گذشته مسکن در روستاهای ایران اختصاص دارد. بخش دوم وضعیت موجود مسکن روستاهای ایران را از طریق بررسی و ارزیابی داده‌های نمونه‌گیری سال‌های 82 و 87 مورد توجه قرار می‌دهد. در این بخش مسکن روستایی ایران از 4 جنبه مهم کالبد (استحکام و میزان فضا)، برخورداری از امکانات آسایشی و رفاهی، نقش فعالیت‌های معیشتی در مسکن و جایگاه اقتصادی آن و بعد زیست محیطی مورد بررسی قرار می‌گیرد. ارزیابی و تحلیل داده‌های این نمونه‌گیری‌ها مؤید تفاوت‌ در ویژگی‌های محتوایی وضعیت مسکن بین استان‌ها بوده که چنانچه با دیگر عوامل و مؤلفه های مؤثر در طرح مسکن مناسب روستایی در تعامل قرار گیرد می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در رفع نیازهای این بخش ایفا نماید. بخش پایانی با تأکید بر تفاوت نوع معماری، فناوری و نتیجه‌گیری از تفاوت ماهوی بین مسکن مناطق مختلف، اتخاذ رویکرد منطقه‌ای متناسب با هویت روستایی و تأکید بر ویژگی مولد این نوع مسکن از طریق تقویت فضاهای معیشتی در طرح‌های مسکن به‌عنوان مهم‌ترین اولویت‌های کنونی تأمین مسکن مطرح می‌نماید.